Bursa’nın Kaybolan Hafızası…

Araştırmacı – Mühendis – Yazar Ekrem Hayri Peker’in Kaleminden
“Bursa’nın Kaybolan Hafızası: Bir Dönemin Sessiz Tanıkları Birer Birer Aramızdan Ayrılıyor”

Bursa’nın tarihine, kültürüne ve sosyal dokusuna ışık tutan kapsamlı çalışmalar yapan araştırmacı-mühendis-yazar Ekrem Hayri Peker, kentin hızla yok olan hafızasına dikkat çekti. Geçmişin tanıkları birer birer hayata veda ederken, Bursa’nın arşiv sorununun giderek büyüdüğünü vurgulayan Peker, “Bir dönemi kayda almaya çalışıyorum, destek bulduğumu söyleyemem” diyerek kentin kültürel duyarsızlığına sert bir eleştiri yöneltti.

“Bursa’nın Hafızaları Kayboluyor”

Peker, uzun yıllardır sürdürdüğü sözlü tarih ve kent kültürü çalışmalarında önemli isimleri kayıt altına almaya çalıştığını, ancak bu çabanın çoğu zaman yalnız kaldığını ifade etti.
Çalışmalarında yer verdiği önemli isimlerden Hüsnü Adanur’un kısa süre önce hayatını kaybettiğini hatırlatan Peker, henüz bu acının tazeliği sürerken, bu kez Bursa sinemasının duayenlerinden Bahri Akkuşoğlu’nun vefat haberinin geldiğini belirtti.

“Ardımızdan sadece binalar değil, hafızalar da yıkılıyor. Bursa’nın yaşayan tanıkları birer birer bu dünyadan göçerken, onların biriktirdiği tarih de kayboluyor.”

Bir Zamanlar Bursa: Heykel – Mahfel – Setbaşı Hattı

Peker, anılarını ve araştırmalarını aktarırken Bursa’nın yıllarca sosyal hayatının kalbi olan Heykel – Mahfel – Setbaşı güzergâhına da detaylı şekilde değindi.

Cumhuriyet Alanı: Bursa’nın Kalbi

• Heykel’e çıkılır, Cumhuriyet Alanı’nda buluşulurdu.

• Valilik, Adliye, Defterdarlık… Atatürk Heykeli’nin gölgesinde yaşayan bir Cumhuriyet mimarisi…

• Solda Yeşil Vergi Dairesi, sağda Mahfel… Kentin belleği, kentli kültürünün merkezleri…

Tayyare Sineması’ndan Ulucami’ye Uzanan Kültür Yolu

• Bir yanda Tayyare Sineması, İş Bankası, PTT ve Emlak Bankası…

• Cumhuriyet döneminin ayakta duran mimari hatıraları…

• Aralarda iki, üç katlı ahşap Bursa evleri…

Gazi Caddesi, İnönü Caddesi ve Cumhuriyet Caddeleri bir dönem hem ticaretin hem de eğlencenin nabzını tutan sokaklardı.

“Yangınlar, Yeniden Yapılanmalar ve Kaybolan Bir Kültür”

Kentin dönüşümünde kırılma noktalarından biri olan Kapalıçarşı yangını, sadece fiziki yapıları değil, ticari hafızayı da yok etti.
Yangının ardından yapım sürecinin uzaması, ardından Sıra Dükkânlar’ın tamamlanması yeni ticaret bölgeleri oluşturdu. Fakat buna rağmen Gazi / Atatürk Caddesi uzun yıllar cazibesini korudu.

Mahfel: Bursalı Aydınların Son Kalesi

Ekrem Hayri Peker’in satırlarında en güçlü duygulardan biri, Mahfel’in kaybı…

“Mahfel, Bursa’nın entelektüellerinin, aydınlarının ve elit kesiminin buluşma yeriydi. Şehrin nabzı orada atardı. Sınıfsal ayrışmalar bugünkü kadar keskin değildi. Bir masada sanat konuşulurdu, diğer masada siyaset, diğerinde edebiyat…”

Mahfel’den başlayan klasik Bursa yürüyüşü, çoğu zaman:

• PTT’nin önünde,

• bazen Çakırhamam köşesinde,

• bazen Ulucami çevresinde son bulurdu.

Ancak Mahfel’in yanması, sadece bir binanın değil bir dönemin sonuydu.
Yenilenen Mahfel ise eski ruhunu ve kimliğini geri kazanamadı. Bursalı aydınlar için artık orası bir buluşma noktası olmaktan çıktı.

“Yangın bu turu bitirdi… Geçen yıllar da bizi bitirdi”

Peker, Bursa’da yaşanan dönüşümün sadece fiziki değil, kültürel bir erozyon olduğunu vurguladı.
Bir dönemin tanıkları, sohbetleri, yürüyüşleri, buluşmaları artık sadece hatıralarda yer alıyor.

“Bir dönemi kayıt altına almaya çalışıyorum. Çünkü biliyorum ki bu şehir ne yazık ki kendi hafızasına sahip çıkamıyor. Hafızalar göçüyor, biz ise seyrediyoruz. Yangın, bir dönemi bitirdi; geçen yıllar da bizi bitirdi.”

Kentin Hafızasına Çağrı: “Arşivsiz Şehir Olmaz!”

Ekrem Hayri Peker, Bursa’nın kültürel mirasını korumak adına kurumlara, yerel yönetimlere ve akademik çevrelere çağrıda bulunarak şunları vurguladı:

• Bursa’nın kapsamlı bir kent arşivine ihtiyacı var.

• Sözlü tarih çalışmaları desteklenmeli.

• Kentin duayenleri hayattayken kayıt altına alınmalı.

• Tarihi binalar korunmalı, işlev kazandırılmalı.

• Kent hafızasını güçlü tutacak projelere fon sağlanmalı.